Teksa të tërë u frymëzuan prej ndarjes nga jeta të Kadaresë, duke i cituar pafund pjesë nga proza dhe poezia e tij, personalisht u zhyta në kujtime.
Vitin e parë të punës në profesion, e kam pasur si redaktore në Shtëpinë Botuese “Onufri”. E sapo dalë nga bankat e shkollës, teksa atyre viteve tek “Onufri” ribotoheshin “Gjenerali i ushtrisë vdekur” e botoheshin titujt si triptiku “Përballë pasqyës së një gruaje”, romani “Jeta, loja dhe vdekja e Lul Mazrekut” apo “Zhdukja e Pashallarëve të Kuq të Kadaresë” e rahmet Maks Velos, gjëja që mezi prisja, ishte ta dëgjoja Kadarenë tek më fliste a të flisnim për letërsinë. Por Kadareja ka qenë i kursyer në fjalë, madje edhe kur fliste, i priste drutë shkurt.
Jeta e solli që jo vetëm të flisja për librat me Kadarenë (ka qenë një pasazh erotik tek “Përballë pasqyrës së një gruaje”, që mua asokohe, 24 vjeçe, më tronditi, e që Kadare me mençurinë e tij ma ktheu indiferent “e çë, lexuesit e veprës janë të shumëllojtë,”), por edhe të drekoja pranë tij për hir të punës.
Dhe nga tërë bisedat me të, me ka mbetur në mendje një përgjigje që jo rrallë herë e kam kujtuar kur ka rënë fjala për krijimet e reja letrare në shqip:
-Po karakteret si i ndërton? – e pyeta, teksa përgatitesha të mbroja Studimet pas Universitare me intertekstualitetin a ndertekstorësinë siç i thonë në shqip, në veprën e tij. -Ku e di ti se ç’ndjen e mendon një servil, nje hajdut, një pasha, një prift, një e përdalë a një gjeneral?
-E thjeshtë fare, – ma ktheu. – Kaq vite sa ka njerëzimi, hajduti hajdut ka qenë, e lavirja-lavire. Kaq është bota njerëzore, vërtitet mes të njëjtëve tipa.
Dhe kjo është mëse e vërtet. Këtu e kaq vite sa ka njerëzimi, servili të njëjtat dominante karakteri ka pasur e do ketë, e përdala po ashtu, gjeneralët, priftërinjtë, pashallarët, gjirokastritët, anetë, të marrët, diktatorët, fuksat, të tërë njësoj. Vetëm dora që i pleks, ajo ndryshon dhe u vë vulën e gjenialitetit a të banales.
Dhe Kadareja ka ditur e i ka pleksur mirë karakteret e subjektet, duke luajtur shpesh edhe me alegorinë, e duke dhënë edhe mesazhe të forta.
Sot Kadareja shkoi në të mbarën e vet, me radhë e sira, siç thotë populli. Ajo që unë di të them, është se në gjykimin tim, tani nis studimi i vërtetë i korpusit të tij letrar. Deri më tani është folur për letërsi dhe qarqe letrare. Tani e tutje do mbizotërojë vetëm letërsia.
Kështu pra Kadare, të qoftë dheu i lehtë. Të tërë do ikim një ditë nga kjo botë, e ikshim si ty, si bleta plot.
