Nga Albana Nexhipi Lekaj
Jemi në Roj, kampin Roj, rreket të më sqarojë Taulanti, teksa e pyes me kureshti dhe shumë dhimbje, për të sapo riatdhesuarit nga Siria, për të cilët u tha gjerësisht në media, se u kthyen nga famëkeqi Al Hawl.
E kisha të pamundur të mos interesohesha më për fatin e atyre njerëzve, mes së cilëve ndodhej edhe vogëlushja Jasminë (që më pikoi në shpirt), njohur po prej Taulantit, përmes një pjesëze të asaj që do jepet si dokumentar rreth 20 gushtit, e që në fokus do të ketë pikërisht kampet famëkeqe siriane, ku një sërë shqiptarësh të manipuluar prej ideologjisë xhihadiste, morën udhët me gra e fëmijë, duke përfunduar kështu në kaosin kurd, mes lotëve të foshnjave që s’duan të braktisin vendlindjet e tyre dhe dhimbjen e pamatë të prindërve, që i vajtojnë e i kërkojnë ende.
Kësaj here të riatdhesuarit qenë 19 (5 gra dhe 14 fëmijë) dhe për një koiçidencë fatlume siç e quan edhe vetë Taulanti, të gjithë të intervistuarit prej tij në kampin Roj, mundën të riatdhesoheshin.
Bashkë me një kolegun tem italian, më rrëfen kolegu Kopliku, me zërin ku i shquhet ende emocioni mbartur prej xhirimeve, kena lëviz në Siri para 3 javëve, me ba një dokumentar për mbi luftën në Siri, problematikat e luftës, për ta përqendruar pastaj edhe në shkuarjen e shqiptarëve dhe kampet. Natyrisht, ishte angazhim i madh, na u desh rreth 8 ditë punë intensive. Në fillim për të treguar se çfarë ndodhi në Siri, ishim në qytetin e Rakas, i cili për rreth 4 vite ka qenë kryeqyteti i ISIS-t, ku kemi marrë dëshmi për dhunën dhe terronin që ushtronte ISIS në qytet. Më pas kemi shkuar në një vend sekret, nuk mund ta tregoj, ku janë burgjet e kurdëve, ku kurdët kanë vendosur në burgje shqiptarët e ISIS-it, pra i kanë burgos. Aty kemi marrë një intervistë një person. Nuk mund ta zgjas më shumë, se është e dokumentarit që do të jepet së shpejti, por bëhet fjalë për një ish luftëtar të ISIS-it, shqiptar. Ai na ka rrëfy si ka shku, ç’ka ka ba. Në një farë mënyre ishte refuzues në shumë përgigje, por kuptohet, është shumë e rëndësishme dhe me shumë me vlerë, për ta parë se si reagojë sot ata që janë pjesë e të mundurëve, e të humburëve.
Pastaj shkuam në kampin Al Hawl, u përqendruam në kërkimin e Eva Dumanit, dhe etapa e fundi ka qenë kampi Roj. Këtu u duhet sqaruar një gjë të gjitha mediave shqiptare, që kampi Al Hawl ka qenë kampi ku kanë qenë këto gra dhe fëmijë, por prej disa muajsh janë zhvendosur në kampin Roj, i cili është një kamp më i vogël, shumë më i strukturuar, dhe në të cilin, në një farë mënyre, punohet edhe për deradikalizimin e këtyre grave dhe fëmijëve; që nga veshja, që nuk është më nijabi i famshëm, ku vetëm sytë dalin etj., por një veshje e gruas myslimane normale. Po ashtu edhe fëmijët trajtohen me psikologë dhe shkohet në shkolla, kurse Al Hawl është një katastrofë, një kaos total, kamp i tmerrit, dhe horrorit, ku ndodhin edhe problematika të ndryshme, që lidhen përherë me ISIS, që është gjithnjë prezent aty.
Qe në kampin Roj takova gratë dhe për koinçindencë, nuk e di ç’koiçidencë mund të jetë, një në një million, të gjitha gratë që kam intervistuar, janë kthyer. Në një moment gjatë punës që po bënim me kolegun në terren, më kap syrin vajzën (Jasminën). Po e keni parë dhe videon, ishte krejt e rastësishme, madje unë i them kameramanit, shiko-shiko atë vajzën që po qan aty. Dhe është ai dialogu, “ça ke moj zemer…”. Sinqerisht nuk e mendojsha se ajo po qante për këtë çështje, për prezencën tonë aty dhe dëshirën për t’u kthy. Mendova se ka probleme fëmijësh, dhe në momentin që vajza thotë nuk dua të rri më këtu, dua të vij në Shqipëri, kam shoqet e mia atje, është ajo ndjenja prindërore, ndjesia që ne kemi provuar të gjithë që jemi prind, që mbase nuk ia plotëson të gjitha dëshirat fëmijës, por ia premton, pa ditur në ia realizon, dhe unë isha shumë i gatshëm për t’ia bërë atë premtim, për ta qetësuar, dhe i thashë, “shiko, ti do kthehesh shpejt e dashur, patjetër, të gjithë bashkë do të punojmë për të të kthyer shpejt. Të gjithë ato xhaxhat që do të na shohin në televizor, do vijnë të të marrin”, pa dit gjë që ajo pas 12 ditëve do të ishte në Tiranë. Mua mu desh ta qetësoj, por edhe momentin që kemi ikur, e kemi parë me lot në sy, dhe disi më distante se fëmijët e tjerë. Ishte shumë prekëse dhe shumë e rëndë, për ne që ishim atje dhe e ndoqëm hap pas hapit.
Në kampin Roj ishin 15 familje, diku tek 50 persona, por jo të gjithë nga Shqipëria, por shqiptarë të Maqedonisë dhe shqiptarë të Shqipërisë. Nuk mund ta kem të ndarë sa ishin andej dhe sa këtej, por ishin rreth 15 çadra. Çfarë i pengon autoritetet për t’i marrë? Ka një problem. Ato kampe janë në territorin kurd. Kurdistani është një autoritet që njihet dhe nuk njihet nga ndërkombëtarët. Normalisht, ai kërkon të jetë prezent edhe në arenën ndërkombëtare, për t’u bërë të njohur, dhe gradualisht pretentimi i tyre është për të shkuar drejt një shteti të pavarur, por kjo situatë për momentin është e tillë, që askush nuk i njeh, përfshi edhe shqiptarët që janë shumë të kujdesshëm në këtë raport me palën kurde, dhe, për të evituar një marrje direkte të dëmijëve, të dërgimit të një autoriteti nga vendi ynë, që do të ishte nga ministria e Jashtme, ata kanë gjetur një rrugë tjetër, duke negociuar përmes Libanit zyrtar, pra nëpërmjet Gjeneralit Abass, që është një autoritet i padiskutueshëm, një prej personave të rëndësishëm të hezbollahëve, dhe është ai që anagazhohet energjikisht, pa lënë mënjanë edhe ndihmën e përfaqësuesit tonë në Liban, i cili është edhe një lidhje direkte e kryeministrit Rama me këto autoritete. Në këtë formë pra, kanë arritur të kenë rezultat me katër fëmijët e parë dhe Floresha Rashën, që i sollën në tetor të 2020-s dhe rezultati më i madh, është sjellja e këtyre 15 personave dy ditë më parë.
Në Al Hawl kanë mbetur edhe thuajse 30 persona, kështu kanë deklaruar autoritetet tona, nuk është burim i imi. Al Hawl, duke qenë kaotik, duke qenë se personat kanë ndërruar shpesh çadrat, kanë ndërruar zona, pra zona të ndryshme, ku janë edhe etni të ndryshme. Disa nga vajzat dhe gratë e xhihadistëve, kanë preferuar të kamuflohen në këto zona të etnive të tjera, dhe kështu është vështirësuar shumë edhe evidentimi i tyre, pastaj dhe gjetja e mundësisë për t’i kthyer. Këtu hyn dhe rasti i Eva Dumanit, që, si të themi, është kthyer simbol.
Rrëfimin e tij Taulant Kopliku ma mbyll me një keqardhje të madhe: atë të mos kontaktimit dot të një familjeje nga Pogradeci, gjyshërit e së cilës i kërkojnë bijtë e tyre dëshpërimisht.
Më vjen keq që nuk arrita të kontaktoj familjen Shuli nga Pogradeci, shprehet i brengosur. Shoh që gjyshërit i kërkojnë dëshpërimisht. Kur isha në Al Hawl, ua përmenda emrat, por autoriteteve nuk u thoshin asgjë. Mendova që mund t’i gjeja në Roj, por atje mora vesh, nga gratë, që familja Shuli ishte në Al Hawl. I kisha atje para duarve, nuk arrita, për këtë më vjen keq.
