Jo më larg se një javë më parë, një ekspozitë mbajtur në kuadër të 100 vjetorit të marrëdhënieve Anglisë-Shqipëri, me mbi 60 imazhe arkivore, organizuar prej “Fondacionit Bardha” dhe Ambasadës Angleze në vend, risolli në qendër të vëmendjes, atë punë të pamatë që është bërë me një prej siteve më bukura e më të vyera arkeologjike të trashëgimisë sonë kulturore, Butrintin ndër vite.
Të pranishëm në ceremoninë e përurimit të kësaj ekzpozite shumë domethënëse, ishin jo vetëm ambasadori i Anglisë në Shqipëri, z.Alastair King-Smith, drejtoresha e “Fondacionit Bardha” znj.Donika Bardha, por edhe drejtuesi shkencor i “Fondacionit Butrinti”, Prof. Richard Hodges, e po ashtu edhe një sërë profesionistë të fushës së arkeologjisë e trashëgimisë sonë kulturore, të cilët risollën edhe njëherë në vëmendje vlerat dhe rolin që ka ky sit si në pikëpamje historike, ashtu edhe në promovimin e vendit.
“Jam shumë i kënaqur që jam i pranishëm në këtë ekspozitë speciale mbi Butrintin dhe arkivin arkeologjik të prezantuar këtu, u shpreh ambasadori britanik Alastair King-Smith. Është hera e parë që i shoh këto fotografi, imazhe dhe dokumente të bukura e me vlerë, por njëkohësisht edhe të njoh një vend fantastik në Shqipëri. Gjithashtu është kënaqësi që me këtë event po festojmë edhe 100 vite të marrëdhënieve diplomatike mes vendeve tona. Akoma më shumë, kemi për të festuar, se marrëdhëniet tona diplomatike kanë shumë personalitete dhe histori që na bashkojnë në fushën e kulturës. Besoj do të kemi edhe shumë të tjera arsye për të festuar në të ardhmen”, tha mes të tjerave King-Smith, ndërkohë që profesor Richard Hodges, theksoi se pak vende në Mesdhe kanë një histori kaq të gjatë e të pasur sa ajo e Butrintit, një histori e cila kishte ende nevojë të zbardhej e të studiohej.
“Pak vende në Mesdhe kanë një histori kaq të gjatë e të pasur, tha Hodges. Akoma më pak janë hetuar nga arkeologët dhe janë pasqyruar në botime kaq shumë. Kjo ekspozitë ofron vetëm një vështrim të shpejtë të arkivës së pafundme të Butrintit – filma, foto, piktura dhe regjistrime të vendeve, pasuritë e gjetjeve arkeologjike, dokumentacioni i pasur i udhëtarëve, misioni i jashtëzakonshëm italian i drejtuar nga Luigi Ugolini, vepra të Institutit Shqiptar të Arkeologjisë, me figurat e shquara të tij Budina, Islami, Ceka, Lako, Nanaj, Condi etj. Nuk e dinim se çfarë privilegji ishte të punoje me arkeologe të Institutit të Arkeologjisë dhe monumenteve. Më vijnë ndërmend emra si Muzafer Korkuti, Ilir Gjipali, Luan Përzhita dhe Telemark Llakhana, që janë në disa prej këtyre fotove, për të përmendur disa. Më pas është edhe puna jonë bashkëpunues, e mbështetur nga Fondacioni Butrint. Lord Rothschild dhe i ndjeri Lord Sainsbury, në vitin 1992, inkurajuar nga Neritan Ceka dhe Alexander Meksi, e ambasadori i palodhur i atëhershëm i Britanisë në Shqipëri, Sir Patrick Fairweather, që bënë të mundur këtë histori suksesi. Ishin ata themeluesit e kësaj aventure.
Duke folur personalisht, ne/ata nuk e dinim se çfarë privilegji të madh kishim të punonim si arkeologë me Institutin e Arkeologjisë dhe Monumenteve. Më vonë, për ndërtimin e parkut në vitin 1999, patëm mbështetjen e ministrit të kulturës, Edi Rama. Së bashku, kemi krijuar asgjë më pak se një mrekulli mesdhetare. “Fondacioni Butrinti” me Institutin e Shkencave Humane “Packard”, ndihmoi në krijimin e një të ardhmeje jo vetëm për Butrintin, por të së shkuarës së Shqipërisë. Ne drejtuam një projekt trajnimi arkeologjik për 12 vjet në Butrint, ku morën pjesë 300 studentë shqiptarë. 50 studentë ndoqën kurse në Universitetin e Anglisë Lindore, Norwich për një ose dy vjet dhe ky ishte ndërtim i kapaciteteve në një shkallë të jashtëzakonshme. Fati i trashëgimisë kulturore moderne në këtë vend, është rritur nga këta studentë dhe pasioni i tyre. Butrinti, në këtë kuptim, është kryeqyteti kulturor i këtij vendi”, theksoi në fjalën e tij Hodges, ndërsa Belisa Muka, Drejtore e Institutit të Arkeologjisë tha se kishte ende punë për t’u bërë në menaxhimin e këtij siti:
“…Do doja të veçoja disa momente me rëndësi, që shpalosin ndër të tjera, një filozofi të pazakontë për kohën : arkeologjia dhe trashëgimia kulturore luajnë një rol të madh në politikat lokale, kombëtare dhe ndërkombëtare në një nga industritë më të rëndësishme, atë të turizmit. Në dekadat që vijuan, qasja jonë tranzitoi nga gërmime për qëllim studimi, tek kërkime që synojnë paralelisht të sjellin përfitime ekonomike njëherazi për komunitetet që jetojnë pranë qendrave arkeologjike dhe për vetë sitin arkeologjik që studiohet, me objektivin që një pjesë e të ardhurave t’u kthehet kërkimeve tashmë ndërdisiplinore. Ende ka rrugë për të bërë në këtë drejtim…”
Teksa shprehu krenarinë e saj për organzizimin e këtij eventi, drejtoresha e fondacionit “Bardha”, Donika Bardha, deklaroi se përmes kësaj ekspozite, dëshironin t’u shprehnin mirënjohjen edhe “Fondacionit Butrinti” dhe Lordëve Rothschild e Sainsbury, për kontributin e jashtëzakonshëm që kishin dhënë.
“Ndihemi krenarë që organizuam këtë event festiv me materiale unike nga Arkivi Arkeologjik i Butrintit, tha znj. Bardha. Patëm kënaqësinë të kishim mes nesh si të ftuar nderi Drejtoren e re të Fondacionit “Butrinti”, Emily Rothschild, vajza e Lordit Jacob Rothschild. Iu bashkuan kësaj mbrëmjeje festive dhe Oliver Gilkes dhe Brian Ayers nga Londra, si dhe Professor Richard Hodges dhe Bejtulla Destani ardhur nga Italia. Pjesë e eventit ishin dhe figura të arkeologjisë shqiptare, dhe në fakt një pjesë e paneleve shpjeguese ishin vepër e kërkuesve shkencor shqiptarë ndër vite. Është e jashtëzakonshme sesi kur vizitojmë Butrintin, dhe nga maja e Akropolit vëzhgojmë në horizont, në fushën e Vrinës, një qytet të tërë të ri, të gërmuar me profesionalizëm dhe këmbëngulje gjatë muajve te nxehtë të verës. Janë këto figura të shquara që me ndihmën e profesionalistëve dhe specialistëve britanikë, kanë krijuar një perlë të pasurisë kulturore, denjësisht pjesë të Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s. Përmes kësaj ekspozite të arkivit të ri, shprehim mirënjohjen Fondacionit “Butrinti”, Lordëve Rothschild e Sainsbury, për kontributin e jashtëzakonshëm në vendin tone. Sot promovojmë punën fantastike të arkeologëve shqiptarë e atyre britanikë në dekada. Falë tyre, Butrinti është, tashmë, vërtet një vend i jashtëzakonshëm, gati për t’u eksploruar”.
